Elektro Gitarlar Nasıl Ses Üretir?
Bu yazıda size elektro gitarlarda kullanılan ve manyetik adı ile bilinen aletlerin nasıl ses ürettiğini anlatacağım. Genellikle elektro gitarlar, akustik gitarlardan farklı olarak, sesi akustik olarak yükseltecek içi boş bir gövdeye sahip değildirler. Bir amfi olmadan çıkarabilecekleri maksimum ses seviyesi tellerin havayı titreştirebildiği kadardır. Bu nedenle elektro gitarlardan ses alabilmemiz için manyetik adı verilen komponentlerden faydalanırız.
Manyetikler en temelde bir set mıknatıs etrafında sarılı bobinlerdir. Bu yapının manyetik alanı içerisine giren iletkenler bobinin iki ucu arasında akım indüklenmesine sebebiyet verir. Bu oluşan akıma indüksiyon akımı adı verilir. Yani bahsettiğimiz bu yapı en basit hali ile elektrik üretir diyebiliriz. Manyetikler, temelde mikrofonlar ve hoparlörler ile aynı prensipte çalışmaktadır.
Gitarın tellerine vurduğumuz anda, manyetik alan içerisinde bulunan telleri belirli bir frekansta titreştirmiş oluruz. Bu oluşturduğumuz titreşim bobinin iki ucu arasında, aynı frekansta bir gerilim oluşmasına sebebiyet olur. Yani bir analog sinyal üretmiş oluruz.
Yazının başında manyetiklerin, mikrofon ve hoparlörler ile aynı prensipte çalıştığını söylemiştim. Bu konunun daha anlaşılabilir olması açısından mikrofon ve hoparlörlerin yapısından bahsetmemiz gerekmektedir. Hoparlörler ve mikrofonlar, bir mıknatısın etrafındaki bobinden oluşmaktadır. Tanıdık geldi değil mi? Bobin, havayı titreştirebilecek zar benzeri bir yapının merkezinde bulunur. Bobin uçlarına bir gerilim uyguladığımızda, bobinin mıknatısa çekim kuvveti uygulamasına sebebiyet veririz. Hoparlörlerde, mıknatıs sabit olduğundan bobin mıknatısa doğru yaklaşarak, sabitlenmiş olduğu zar benzeri yapının gerginliğinin artmasına sebebiyet verir. Gerilim kesildiğinde ise sistem tekrar serbest kalarak, zar benzeri yapı eski gerginliğine geri döner. Bobin uçlarına uyguladığımız gerilim ile doğru orantılı olarak bobinin mıknatısa yaklaşma oranı, haliyle zar benzeri yapıdaki gerginlikte artacaktır. Yani bizim hoparlörlerden ses alırken yaptığımız şey, bobinin iki ucuna bir elektrik sinyali göndererek zar benzeri yapıyı ileri geri oynatmak ve buna bağlı olarak havayı titreştirmektir. Zaten bizim ses olarak algıladığımız şey, havadaki titreşimden başka bir şey değildir.
Bir elektrik motoruna akım gönderirsek döneceğini, elektrik motorunu döndürdüğümüz zaman ise akım üreteceğini hepimiz biliyoruzdur. Aynı durum burada da geçerli. Elektrik sinyali göndererek zar benzeri yapıyı titreştirebiliyoruz. Bu durumda eğer biz o zar benzeri yapıyı titreştirirsek, o titreşimin frekansında bir elektrik sinyali üretmiş oluruz ki mikrofonlar da aynen bu şekilde çalışmaktadır. Yıllardır filmlerde, dizilerde ve farklı komplo teorilerinde duyduğumuz, hoparlörleri mikrofon olarak kullanabiliriz söylemi de buradan gelmektedir.
Manyetiklerde , mikrofon ve hoparlörlerden farklı olarak zar benzeri bir yapı yoktur ve havadaki titreşimi alamazlar ki amaç zaten budur. Eğer bir gitarın manyetiğine ağzımızı yaklaştırıp avazımız çıktığı kadar bağırırsak amfiden gelecek tek ses tellerin titreşimi olacaktır. Fakat eğer telefonumuzdan bir müzik açıp, telefonumuzun hoparlörünü gitarın manyetiğine çok yakın tutarsak, telefon hoparlörümüzün bobini, manyetiğimiz ile etkileşime girerek telefonun hoparlöründen çıkan sesi amfiye iletecektir.
Manyetiklerin ürettikleri sinyalin frekansı, gitar telinin titreştiği frekanstadır. Fakat bu ürettiğimiz sinyal, bir hoparlörün ses üretmesine yetecek kadar yüksek bir gerilimde değildir ve yükseltilmesi gerekmektedir. İşte bu noktada bizim amfi adı verilen devrelere ihtiyacımız vardır.
Amfiler, sinyalin yapısını bozmadan gerilimi yükselten devrelerdir. Küçük kulaklıklardan, koca koca hoparlörlerin ses üretmesine yetecek gerilimi, gitarlardan sağlanan ve ancak milivoltlar düzeyinde ölçülebilecek gerilimler karşılayamaz.
Aynı fotoğraflarda olduğu gibi sesinde bir çözünürlüğü vardır demek doğru olacaktır. Düşük çözünürlükteki bir fotoğrafı büyüttüğümüzde görüntünün bozulması gibi, düşük bir sinyali fazla büyüttüğümüzde de o sinyalde bir bozunum gerçekleşecektir. Eğer bu bozunumu kontrollü bir şekilde gerçekleştirirsek, rock müzikte sıkça duyduğumuz “Distortion” efektini elde etmiş oluruz. Ayrıca elimizde bir elektrik sinyali olduğundan, bu sinyali analog veya dijital devreler kullanarak istediğimiz gibi işlememiz mümkündür. Bu durum elektro gitarı vazgeçilmez kılmaktadır.
Edindiğimiz bilgiler etrafında konuyu toparlayacak olursak, manyetikler, teldeki titreşimin frekansında elektrik sinyali üreterek bu sinyali amfiye gönderir. Amfide yükseltilen sinyal hoparlöre giderek zar benzeri yapıyı, zar benzeri yapı da havayı aynı frekansta titreştirir. Biz de bu titreşimi ses olarak duyarız.
Yazılarımın tamamı için https://pumburo.github.io/ sitesindeki blog ve projeler kısımlarını inceleyebilirsiniz.
